Merkez Bankası’nın tartışma yaratan kripto para yasağının perde arkasında ne var?

16 Nisan Cuma günü gece yarısı Resmi Gazete’de yer alan Merkez Bankası’nın kripto para düzenlemesi kripto para ve fintek sektörüne bomba gibi düştü. Türkiye’de sayısı 3 milyonu bulduğu tahmin edilen kripto para yatırımcılarının kafasında soru işaretleri yaratan düzenleme, kripto para odaklı ürün geliştiren birçok fintek şirketini de vurdu. Hatta stratejisini tamamen kripto paraları ödeme aracı olarak kurgulayan bir fintek saatler içerisinde faaliyetini sonlandırma kararı aldığını açıkladı. Bu da gösterdi ki, sektör için bu düzenleme çok ani gelmişti. Peki aslında ne oldu da Merkez Bankası bir gece yarısı yönetmeliğiyle sektörde oyunu tamamen değiştirebilecek bir düzenlemeye gitti? Konunun diğer aktörleri ve kamunun diğer düzenleyici kuruluşları bu yönetmelikten haberdar mıydı? Dünya'dan Barış Erkaya, konuyla ilgili kulis bilgileri çarpıcı kulis bilgilerini aktardı. Borsalara varlık transferi yasağı son dakikada eklendi Hiç kimsenin beklemediği bu düzenlemenin çıkış noktası olduğu iddia edilen olay Turkcell’in Paycell ile kripto varlıklarla ödeme ürünü çıkarması. Bu yılın şubat ayında Turkcell gibi dev bir kuruluşun Merkez Bankası’na danışmadan böyle bir ürün geliştirmesinin TCMB cephesinde bir rahatsızlık yarattığı öne sürülüyor. Hemen arkasından başka firmalar tarafından da benzer birçok ürün geliştirildiğine yönelik gelen haberler üzerine Merkez Bankası’nın kendi kontrolü dışında gelişen bu alana hem bir tepki hem de bir önlem olarak düzenlemeyi gündemine aldığı iddia ediliyor. Öte yandan ilginçtir ki iddiaya göre aslında Merkez Bankası’nın gündemine aldığı düzenleme taslağında, son dakikaya kadar bu düzenlemenin sadece kripto paralarla ödeme yasağı bölümü yer alıyordu. Fakat Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Emrah Şener’in hazırladığı yönetmeliğe kripto borsalarına transfer yasağının son anda eklendiği öne sürülüyor. Hatta öyle ki, bu yönetmeliğin son halinden Merkez Bankası’nın diğer üst düzey yöneticilerinin bile haberdar olmadığı iddiaları var. “Bakanlık’taki koordinasyon biriminin haberi olmadı” Yönetmeliği kendileri için sürpriz sayanlar sadece yatırımcılar, fintek şirketleri, kripto para borsaları ve bazı Merkez Bankası yöneticileri de değil. Bilgi verilmeyen ve onayı alınmayan kurumlar arasında öyle kurumların ismi sayılıyor ki… Bilindiği gibi Hazine ve Maliye Bakanlığı, bir süredir kripto varlıklara ilişkin düzenleme hazırlığında. Bunun için de Bakanlık bünyesinde Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Şakir Ercan Gül başkanlığında bir koordinasyon birimi çalışmalar yapıyor. Biz bu birimin çalışmasını en son, geçtiğimiz günlerde kripto para borsalarından MASAK tarafından bilgi istenmesiyle duymuştuk. Birkaç gün önce de Cumhurbaşkanı Ekonomi Başdanışmanı Cemil Ertem, kripto paralara yönelik yeni düzenlemelerin yolda olduğunu açıklayarak bu koordinasyon biriminin hazırlıklarını tam gaz yürüttüğünü ima etmişti. Bu birim, TCMB, SPK, BDDK, Merkez Bankası gibi aslında bir çok düzenleyici kurumun ve hükümetin kripto paralarla politikalarını ve çalışmalarını koordine ediyor. Fakat bize gelen kulis bilgisine göre Merkez Bankası’nın son yayınladığı kripto para yönetmeliğinden bu birimin de haberi yoktu. BDDK’nın gündeminde yasak yok Yapılan düzenleme her ne kadar sadece Merkez Bankası’nın düzenleme, denetim yetki alanında olan ödeme ve elektronik para kuruluşlarını ilgilendiriyor gibi görünse de aslında bu kuruluşların bu işlemleri gerçekleştirebilmesi için işlemlerin bir tarafında bankaların olması gerekiyor. Sonuçta bahsi geçen aktarım mekanizmasında bir banka hesabından ödeme kuruluşuna, ödeme kuruluşundan ise bir banka hesabına aktarılan para söz konusu olduğu için aslında düzenlemeden etkilenen kurumlar arasında doğrudan bankalar da yer alıyor. İddiaya göre Merkez Bankası’nın yasak kararı bankalarla ilgili tasarruf yetkisine ve görevine sahip BDDK gibi düzenleyici kurumların da bilgisi ve onayı olmadan alındı. “Benzer bir yasak bankalar açısından da gelir mi” sorusu bu piyasaların tüm aktörlerinin en çok merak ettiği soru. Çünkü böyle bir yasak aslında fiilen Türkiye’de kripto para yatırımlarının yasaklanması anlamına geliyor. Fakat kulislerden bize gelen bilgi BDDK’nın gündeminde böyle bir düzenleme olmadığı yönünde. Tabii konunun bir diğer tarafı da yasağın doğrudan etkilediği ödeme kuruluşlarını bir araya getiren Türkiye Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşları, kripto para borsaları, yasak kapsamına alınan fintek girişimleri. Bu şirketlerin ilk açıklamaları da gösteriyor ki yönetmelik onlar için de büyük sürpriz. Getirilen yasak rekabet bozucu mu? Merkez Bankası’nın düzenlemesinin yaratabileceği sorunlar arasında ise en başta bankalar ve ödeme sistemleri üzerine çalışan fintekler arasında bankalar lehine bir eşitsizlik yaratma olasılığı sayılıyor. Aslında doğrudan Merkez Bankası denetimine tabi olan ödeme kuruluşları gibi fintek şirketlerinin düzenlemeyle önünün kesildiği de eleştiri noktalarından biri. Ki fintek yatırımları aslında ekonomi yönetiminin Türkiye’nin geleceği ve global rekabet gücü açısından en güvendiği alanlardan biri. Yine yönetmelikle bir haksız rekabet alanı oluşabileceği eleştirisi kripto para borsaları açısından dillendiriliyor. Bilindiği gibi yerli-yabancı her kripto para borsası para transferi açısından farklı yöntemlerle entegre oluyor. Bunlardan bazıları sadece bankalarla çalışırken bazıları yıllardır ödeme kuruluşları ile ciddi para transferi hacmine sahip. Bazıları ise hibrit modellerle hem banka hem de ödeme kuruluşu ile para transferine izin veriyor. Yönetmeliğin özellikle ödeme kuruluşu ile çalışan kripto para borsaları açısından rekabet bozucu bir etki yaratabileceğinin altı çiziliyor. “Ekonomi yönetimi rahatsız” iddiası Bu ani yönetmeliğin ekonomi yönetimi tarafında rahatsızlığa neden olduğu da gelen bilgiler arasında. Sebep ise mevcut durumun aksine yönetmeliğin ekonomi yönetiminde dağınıklık ve düzenlenen piyasanın aktörleri arasında “Dünya ekonomisindeki yeni trendlerin anlaşılmadığı” algısı yaratması. Rahatsızlığın temel sebebi ise henüz global standartları oluşmamış bir piyasaya yönelik kısıtlama kararı almanın sakıncalı sonuçları olabileceği yönünde. YASAK KARARI ALAN ÜÇ ÜLKEDE DURUM Bu durumda soru şu: Dünyada durum nedir ve benzer yasak getiren ülkeler nasıl sonuçlarla karşılaştı? Avrupa Birliği’nde ve G20’de kripto varlıklarla alakalı regülatif bir çerçeve henüz oluşmadı ve global bir mutabakat da kurulamadı. G20 ve dünyadaki önde gelen ekonomiler içinde kripto varlıkla ilgili yasak getiren üç ülke bulunuyor: • Çin’de kripto varlık kullanımı yasak fakat bu yasağın pratikteki durumla hiç uyuşmadığını artık herkes kabul ediyor: Dünyada bitcoin madenciliğinin çok büyük bir bölümü halen Çin’de yapılıyor. • Hindistan Merkez Bankası 2018’de bir yönetmelikle kripto varlık kullanımını yasakladı. Kararı yüksek mahkeme iptal etti. Şimdi ülkede kripto varlıkları yasaklayan yasa hazırlıkları yapılıyor. • İki ay önce Nijerya Bitcoin borsalarının faaliyetini durdurdu. Sonuç: Kripto para yatırımcıları sınır ötesi borsalara kaçtı. Kerem Barış HACIR / Finans Editörü kerem@sakinca.com